نویسنده: کیت موران

 

بیش از نیمی از کسانی را که در خلال جنگ داخلی سوریه از خانه و کاشانه خود آواره شده اند، زنان تشکیل می دهند. جنگی که بر زندگی بیش از 12 میلیون نفر تأثیر گذاشته است. کمااینکه به موازاتی که شیرازه زیربناهای آموزشی و خدمات اجتماعی در کل جوامع این کشور از هم گسیخته شده و 3 میلیون کودک به ناچار از درس خواندن دست کشیده اند، زنان و دختران به شکلی بی تناسب تحت تأثیر پیامدهای منفی این وضعیت قرار گرفته اند. زنان و دخترانی که اگر وضعیت کنونی به وجود نیامده بود، به مدرسه می رفتند، تحصیلاتشان را به اتمام می رساندند، و شغل های گوناگون پیدا می کردند. اما اینک به زور در سنین پایین شوهر داده می شوند، بچه به دنیا می آورند، مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند، و در مراکز بزرگ شهرهایی مانند امان، بیروت، و استانبول، از آنان در شرایط کاری خطرناک به عنوان نیروی کاری بدون مهارت بهره برده می شود.

برای زنان و دختران بین تحصیلات، سلامتی مناسب، و دستاوردهای اجتماعی-اقتصادی، پیوند محکمی وجود دارد. اما در عین حال اغلب تحصیلات یکی از نخستین حوزه هایی است، که در هنگام بروز درگیری ها دچار وقفه و صدمه می شود. در نقاطی که تحصیلات مرسوم در دسترس و یا عملی نباشد، دوره های آموزش مدنی که در خدمت تغذیه فرهنگ صلح، ارتقاء و ترویج گفت و گو و راه حل های غیرخشونت آمیز برای درگیری ها، و ایجاد مهارت های شناختی و مشارکتی شرکت کنندگان است، می تواند به پرکردن فاصله فراوان کمک کند.

برنامه های آموزش مدنی که هدفشان جوانان هستند، در چنین شرایطی از اهمیتی ویژه برخوردار می باشند. زیرا در بسیاری از موارد برای آنهایی که در صورت نبود چنین برنامه ای طعمه دولت ها – و در مورد سوریه طعمه بازیگران غیردولتی شیفته خشونت و تندرو- می شوند، مکانی امن ایجاد می کنند. چنین آموزشی نشان داده که با تمرکز بر کمک به مخاطبان برای درک واقعیت وجودی خود، امکان این مسئله را بیشتر می کند، که برای اینگونه درگیری ها پیامدی دمکراتیک وجود داشته باشد.

در یک افق گسترده آموزش مدنی “روندهایی است که بر باورها، تعهدات، ظریفت ها، و عملکردهای افراد به عنوان اعضاء یا اعضای احتمالی جوامع، تأثیر می گذارد.” همچنین نشان داده شده، که برای هویت های جمعی مدنی چهارچوبی مثبت ایجاد می کند. در عین حال می تواند در جوامعی که دچار درگیری های خشونت آمیز و پیامدهای آن هستند، به عنوان عامل ثبات خدمت نماید. بنابراین در مورد سوریه، آموزش مدنی فراگیر از بیشترین اهمیت برخوردار است. همچنین از آنجاکه پیشرفت این ملت به پیشرفت زنان بستگی دارد، یک چهارچوب آموزش مدنی در بردارنده زنان و آگاه از توانایی های فطری آنها، جزئی جدایی ناپذیر از به حداکثر رساندن تأثیراتش و دست اندرکاری در حوزه ای گسترده می باشد.

از حدود پنج سال پیش که آتش جنگ داخلی در سوریه شعله ور گردید، مفهوم “اهل سوریه” بودن به عنوان یک هویت واحد، دستخوش تغییرات چشمگیر شده است. کمااینکه بسیاری از جوانان در هنگامه ناآرامی های خشونت آمیز و تقسیم بندی های دینی، معنی کلی سوریه ای بودن، و اینکه در برهه پسادرگیری ها نقششان در بازساری کشور خود چه خواهد بود را، زیر سوأل برده اند. سازمانی به نام مجمع اقتصادی سوریه (اس ئی ئف) در شکل دادن به برداشتی نوین از هویت ملی سوری، نقشی برجسته به عهده گرفته است.

اس ئی ئف تنها در خلال سه سال از مقر خود واقع در شهر غازی عِینتاب ترکیه به صدای پیشگام برای بخش خصوصی سوریه تبدیل شده است. این سازمان از طریق نوآوری های حمایتی و خطمشیی فعالانه در تلاش است، به جوانان سوری آموزش هایی بدهد تا آنها را به ابزار و معلوماتی مجهز نماید، که برای بازسازی کشورشان ضروری خواهند بود. احتمالا مهمتر از همه اینکه دوره های آموزش مدنی دارد به قشر جوانی که بر اثر جنگ از خانه و کاشانه خود آواره شده، در باز معنی کردن مفهوم سوریه ای بودن یاری می دهد.

افزایش مشارکت سیاسی اغلب با احساس های قوی تر هویت جمعی و حس وحدت ملی – اینکه عضوی از یک جامعه و یا شهروند یک کشور بودن چه مفهومی دارد-، پیوند پیدا می کند. در کشورهایی که زنان در دوران پسادرگیری به طور سنتی نقشی فعال بازی نکرده اند و یا در روند انتخابات نقشی برجسته نداشته اند، آموزش مدنی و رأی دهندگی می تواند در افزایش مشارکت آنان در انتخابات حیاتی باشد. چنین آموزشی همچنین می تواند سبب انتشار انرژی مثبت زنان به عنوان رأی دهندگان، رهبران، مشارکت کنندگان فعال در یادگیری روند دمکراتیک، و بحث در مورد مشارکت زنان در انتخابات، شود. البته در حال حاضر به هیچ روی نمی توان دانست، که وضعیت سوریه در دوران پسادرگیری چگونه خواهد بود. اما مدل آموزش مدنی نیرومند اس ئی ئف دارد از هم اینک به اینگونه روندها شکل می دهد.

تا کنون بیش از نیمی از داوطلبان شرکت کننده در دوره های مورد اشاره زن بوده اند. مسئله ای که نه تنها نشان از تمایل زنان در جوامع پناهجویان به اینگونه آموزش ها دارد، بلکه نشانگر میل آنها به ایفای نقش فعال و عملی بالقوه در روندهای دمکراتیک و خودحمایتگرانه است. روندهایی که هم در حال حاضر، و هم در برهه پسادرگیری ها به دستاوردهای اقتصادی منجر می شوند.

فرح* یکی از ده ها زن جوانی می باشد، که از هنگام آغاز دوره های آموزش مدنی اس ئی ئف در سال 2014 در آنها شرکت کرده است. او اخیرا در مورد تجربیات خود با من گفت و گو نمود. وی با ذکر اینکه این دوره برای مطالعاتش بسیار سودمند بوده، از آن قدرانی به عمل آورد. دوره ای که بر رشد توانایی های شناختی و روند تفکر وی تمرکز داشت، و کمکش کرد تا بهتر نقاط قوت و ضعف خود را درک نماید. به این ترتیب در خلال آن دوره نقشش به عنوان دانش آموز در زمینه مربوطه تبیین شد. در دوران پس از جنگ داخلی سوریه، اینگونه مهارت ها برای احراز اطمینان از مشارکت جوانان در روند صلح، ایجاد مشارکت مدنی گسترده، و در نهایت ترویج مدل دمکراتیک و پایدار در اداره کشور، اساسی و حیاتی خواهند بود.

فراتر اینکه فرح امیدوارست هم خودش و هم سایر شرکت کنندگان در این دوره بتوانند، در دوران پس از جنگ داخلی از معلومات خود در راه های محسوس، و ایفای نقش در آنچه بعدا رخ می دهد، استفاده کنند. جالب اینکه پس از گفت و گو با او روشن می گردد، که چنین روندی از هم اینک آغاز شده است. کمااینکه می گوید که حضور در این دوره کمکش کرده، که خودآگاهی و اعتمادش به توانایی هایی خود، بیشتر شود. همچنین برای رویارویی موفقیت آمیز با چالش های زندگی، مجهزتر گردد. 

زمانی که جنگ داخلی سوریه سرانجام به پایان برسد- و خواهد رسید-، بی تردید وجود جوانانی مانند فرح در کمک به بهبود اوضاع کشور و ایجاد راهی برای پیشرفت آینده آن، حیاتی خواهد بود. زیرا معلوماتی که او از طریق دوره آموزش مدنی به دست آورده، قطعا در ظرفیتش برای دست اندرکاری به عنوان یک شهروند سوریه نوین کاملا تأثیرگزار خواهد بود. فرح همچنین براین باورست که پس از جنگ می توان، از دوره مورد اشاره جهت دخیل کردن دیگران یعنی نه تنها جوانان – بلکه همه از وزرای دولت گرفته تا سهامداران اقتصادی- استفاده کرد. و اینکه به کار گیری گسترده تر از مفاد آن دوره سبب تشویق و ترویج دیدگاهی پیشرفت و توسعه محور خواهد شد، که بیش و پیش از هر چیز نیازها و منابع افراد را مد نظر قرار خواهد داد. زیرا تنها از طریق سرمایه گذاری در آموزش شهروندان معمولی و کمک به رشد توانایی های آنان است، که می توان دوباره سوریه را توانمند نمود.

فرح تنها یکی از سوری ها می باشد، که از دوره های آموزش مدنی اس ئی ئف بهره مند شده است. اما در هنگام مدنظر قرار دادن نقشی که زنان می توانند در اجرای اصلاحات دمکراتیک و ترویج توسعه پایدار بازی کنند، به یاد آوردن تجربه وی در زمینه خودحمایتی از طریق آموزش دمکراتیک اهمیت دارد.

پیشرفت با ما آغاز می شود. از بنیادها و اشخاصی آغاز می شود، که در پی کار برای چنین پیشرفت هایی هستند. بنابراین تا زمانی که هر یک از ما متعهد نشود که در تسریع روند تساوی جنسیتی بکوشد، نابرابری جنسیتی باقی خواهد ماند.

ما هر سال در روز جهانی زن در پی بلندکردن صدای زنان دنیا هستیم. همچنین راه هایی را که ایشان از طریق آنها در سراسر جهان به دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی کمک می کنند، مورد تقدیر قرار می دهیم. درون مایه روز جهانی زن سال 2016 هم، تلاش برای از بین بردن نابرابری جنسیتی است. شعاری که نشان می دهد، در این راه تا چه اندازه پیشرفت کرده ایم. در عین حال می دانیم که هنوز باید دستاوردهایی را کسب کنیم، که شامل کمک به زنان و دختران جهت رسیدن به اهداف خود، ترویج رهبری متعادل جنسیتی، احترام و ارزش قائل بودن برای تفاوت ها، گسترش فرهنگ های فراگیرتر و قابل انعطاف تر، و ریشه کن کردن تبعیض ها در محل کار، می شود.

در بین پناهجویان سوری و همچنین در جوامع خود ما هزاران تن مانند فرح هستند، که دارند آموزش تقویت اقتصادی و دمکراتیک را به دست می گیرند، به آینده خود شکل می دهند، شرایط خویش را بهبود می بخشند، و وضعیت موجود را به چالش می کشند. بیاییم در روز جهانی زن امسال متعهد شویم که برای همکاری در تغییرات عملی، رویارویی با مسائل مشکل، و اینکه هرگز در شرایطی که از ما انتظار می رود درجا نزنیم، اینگونه صداها و صداهای خودمان را بلند کنیم. زیرا ما زنان از توانایی بالقوه برای اینکه قدرت اقتصادی، دمکراتیک، و جمعیت شناسانه قابل توجهی باشیم، برخورداریم.

 

کیت موران/ Kate Moran دستیار برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای مرکز بین المللی تجارت خصوصی (سی آی پی ئی) است.

پانویس
____________________

* از نام مستعار استفاده شده است.