دنیل کوردو

رئیس مؤسسه اینورتیر

 

تغییرات تدریجی کسب و کارهای کشورهای رو به رشد با همتایان خود در کشورهای توسعه یافته تفاوت دارد. چراکه حتی کسب و کارهای رسمی در کشورهای رو به رشد ناچارند با چالش های پرشماری مانند زیربناسازی نامناسب، وام های با نرخ بهره های بالا و دسترسی محدود به وام، بخش خدماتی ضعیف، هزینه های بالای قانونی، و بازار کوچک محلی، دست و پنجه نرم کنند. همه این چالش ها به هزینه های تعامل با اقتصادهای نوین اصولی (ئن آی ئی) که بر رقابت آمیز بودن کسب و کارهای رو بهپیدایش تآثیر می گذارند، پیوند دارد. بخش کسب و کارهای غیررسمی نیز با همه این عوامل، و همچنین چالش های بیشتر روبرو است.

 

شمار کسب و کارهای غیررسمی در کشورهای رو به رشد، بیشتر از تعداد اینگونه کسب و کارهادر کشورهای توسعه یافته می باشد. کمااینکه در اکثر کشورهای رو به رشد بیش از یک سوم کسب و کارهای کوچک دست کم با یکی از وضعیت های که در پی به آنها اشاره می شود، روبرو هستند. به عبارت دیگر یا مالیات بر درآمد و مالیات بر فروش نمی پردازند، یا لیست رسمی پرداخت حقوق ندارند، و یا در تسهیلاتی قرار گرفته اند، که به طور قانونی به ثبت نرسیده اند.  

 

با توجه به این فضاهای نسبتا چالش برانگیز و میزان بالای غیررسمی بودن کسب و کارها، چرا در کشورهای رو به رشد کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک رشد می کنند؟ با مدنظر قرار دادن اینکه کارآفرینی مؤثرترین راه جهت کاهش فقر و ایجاد ثروت است، چگونه می توانیم در باره خط مشی هایی فکر کنیم، که هزینه تعامل را کاهش دهیم، و سبب توسعه و رشد کارآفرینی شویم؟

 

کسب و کارهای رسمی و تأمین اعتبار خرد

 

زمانی که پژوهشگران متوجه ابعاد و ظرفیت بالقوه بدون استفاده مانده کارآفرینی در کشورهای فقیر شدند، در جستجوی خط مشی هایی برآمدند که هزینه های تعاملات را کاهش دهند. تمرکز ابتدایی بر حقوق مالکیت در بخش املاک قرار گرفت. چندین بررسی و مطالعه “ملک و املاکی که به صورت غیررسمی در اختیار دیگران است، ولی از دیدگاه قانونی به رسمیت شناخته نمی شود” را اندازه گرفتند، که در املاک به ثبت نرسیده، ولی در دست کارآفرین ها قرار داشتند. اما ایشان چنین وانمود و فرض می کردند که این املاک به طور رسمی به ثبت رسیده و مورد تأیید دولت است، و ایشان می توانند از آنها به عنوان ضامن دریافت وام استفاده کنند.

 

چنین دیدگاه و برخوردی سبب ایجاد امواج خیلی مثبت اصلاحات جهت ثبت حقیقی املاک شد. بااینهمه اصلاحات در بخش ملک و املاک بر دسترسی به اعتبار مالی تأثیر محدودی داشت. در عین حال چندین سازمان غیردولتی (ئن جی ئو) در کشورهای رو به رشد آسیایی و آفریقایی روشی نوین و مبتنی بر تأمین اعتبار خرد را در پیش گرفتند.

 

تأمین اعتبار خرد در ابتدا تنها به عنوان روشی برای کمک به مردم فقیر تلقی می شد، تا بتوانند نیازهای روزمره خویش را برآورده کنند. ئن جی ئوها ایجاد وام های با بهره بالا را برای استفاده کنندگان از خدمات خود آغاز کردند. همچنین دریافتند که در رابطه اهدا کننده – دریافت کننده، ارتباط تجاری مزیت هایی دارد. چراکه ثابت شد در فضای رو به پیدایش کسب و کارها، وام های تجاری برای توسعه پایدار این کسب و کارها مفیدترند. کم کم چیزی که به عنوان یک فعالیت غیرانتفاعی آغاز شده بود، خودش به صورت یک کسب و کار درآمد. در نتیجه این مدل از سوی بانک های منطقه ای و سرانجام بانک های خصوصی پذیرفته شد. اینک کشورهایی مانند پرو (که بر اساس گزارش های بانک جهانی در تأمین اعتبار خرد شماره اول است) دست اندر کار بیش از 8 میلیارد دلار وام های خرد هستند (که هر کدام از آنها به طور متوسط 500 دلار می باشند). صدها هزار کارآفرین که با وضعیت مالی نامناسب کار خود را آغاز کردند، با اتکاء بر همین تأمین اعتبارهای خرد موفق شده اند.

 

چگونه وام های تجاری در بخش غیررسمی، بدون هیچ تضمینی ابزاری قدرتمند جهت ارتقاء و بهبود کارآفرینی شده اند؟ مؤسسات تأمین اعتبار خرد برای ارزیابی اعتبار مبتنی بر میزان نقدینگی مثبت و اعتبار و خوشنامی مشتریانشان، فنون نوینی را آغاز کردند و توسعه دادند، که در کشورهای توسعه یافته شناخته شده نیستند. به این ترتیب نظم طبیعی و برنامه ریزی نشده بازار راه حلی ایجاد کرد، که از راه حل از بالا به پایین دولتی مؤثرتر است. این بدان مفهوم نیست، که حقوق مالکیت ملک و املاک اهمیت ندارند. بلکه نکته بزرگتر این است که برای وام های کوچک ساختار درست و صحیح جریان نقدینگی در یک ملک و املاک غیررسمی، از “ملک و املاکی که به صورت غیررسمی در اختیار دیگران است،  ولی از دیدگاه قانونی به رسمیت شناخته نمی شود” بدون یک طرح عملی کسب و کار، مهمتر است. بااین حال اگر کارآفرین ها بتوانند یک ملک به ثبت رسیده را به عنوان تضمین وام خود تهیه کنند، در درازمدت به وام های با بهره کمتر دسترسی خواهند داشت.

 

آخرین – و نه کم اهمیت ترین- نکته این که باید به آن اشاره کرد، این است که در کشورهایی مانند پرو در هنگامی که اداره مسئول مقررات بانکی مقرراتش در مورد عملی ساختن منطق تأمین اعتبار خرد را جرح و تعدیل نمود و میزان تضمین برای ارزیابی های وام را کاهش داد، تأمین اعتبار خرد را مورد پشتیبانی حیاتی خود قرار داد.

 

کسب و کارهای رسمی و ارتقاء کارآفرینی

 

در آمریکای لاتین هم کارآفرین های غیررسمی و هم ” کارآفرین های امروزی و مدرن” یافت می شوند، که برآنند کار خود را تا جایی که امکان دارد، به صورت رسمی آغاز کنند. ویژگی های کارآفرین های امروزی و مدرن معمولا یکسان است. یعنی:

الف.  کار خود را با سرمایه دوستان و افراد خانوده خویش آغاز می نمایند.

ب. چندین سال طول می کشد، تا بتوانند به وام های بانکی دست پیدا کنند.

ج. معمولا تحصیلات بهتری دارند، و در بخش ثروتمندتر جامعه دارای ارتباطاتی هستند.   

د. شغل رسمی رسمی دارند. در واقع بیشتر آنها کسب و کار خود را به موازات شغلی رسمی آغاز می کنند. بنابراین تنها هنگامی به سراغ کارآفرینی تمام وقت می روند، که واحد اقتصادیشان به راه افتاده، و به سوددهی رسیده باشد. 

 

با توجه به حقایق ذکر شده در بالا و اطلاعات ما در مورد ارتقاء کارآفرینی در کشورهای رو به رشد، می توانیم راه هایی به شرح زیر را برای بهبود “کارآفرین های امروزی و مدرن” در این کشورها پیدا کنیم:

الف. شبکه های سرمایه گذاران مالک راه مناسبی برای کمک به کارآفرین های امروزی و مدرنی هستند، که در جستجوی سرمایه می باشند، اما دوست و خانواده پولدار ندارند. این شبکه ها می توانند در درون سرمایه گذاری بانکی در واحدهای اقتصادی کوچک و متوسط (اس ام ئی ها) رشد و نمو کنند. اعتبارت سرمایه گذاری خطرپذیر نیز می تواند، به پیشرفت و رشد اس ام ئی ها کمک نماید.

ب. فنون مالی مانند دادن اعتبار در قبال برات های دریافت کردنی هم، می توانند تا اندازه زیادی در حل تأمین اعتبار کارآفرین های امروزی و مدرن مؤثر واقع شوند. انواع و اقسام سیستم های کاهش خطرپذیری اعتبار دهندگان، در اروپا و ایالات متحده آمریکا مورد آزمایش قرار گرفته اند. مؤسسات مالی دولتی در کشورهای رو به رشد می توانند جهت کاهش فاصله برای دستیابی به اعتبارهای مالی، از این کمک های فنی بهره مند شوند.

ج. ایجاد شبکه ها بین شرکت ها و کارآفرین های رو به پیدایش باید بخشی از همه خط مشی های دولت جهت بهبود کارآفرینی باشد. چراکه برای رسیدن به موفقیت در کسب و کارها، اعتماد و ارتباط حیاتی هستند.

د. کارآفرینی شرکتی نسبتا جدید است. اما اینک در دل چندین برنامه جهت بهبود نوآوری در ساختار شرکتی قرار دارد.

 

در کشورهای رو به رشد برخی از سازمان ها مانند سی ئو آر اف ئو شیلی در انجام اینگونه برنامه ها بسیار موفق بوده اند. بهترین برنامه بر روند رقابتی جهت گزینش بهره وران تمرکز دارد، و شامل اینگونه روندها است.

 

نتیجه گیری: از کسب و کارهای غیررسمی تا “امروزی و مدرن”

 

کسب و کارهای غیررسمی باید بر مبنای بازارهای نوین و تأمین اعتبار خرد رشد کنند، تا به سطحی برسند که هزینه های رسمی شدن از هزینه های غیررسمی بودن کمتر شود. این کسب و کارها می توانند در خلال مدت بین غیررسمی بودن تا رسمی شدن (با توجه به هزینه زیاد ارزیابی اعتبارشان)، برای تأمین اعتبارهای خرد بهره بالایی بپردازند. چراکه به حد کافی سودآفرین هستند. زیرا معمولا در “پایین هرم” بازارها را ایجاد می کنند. با اینهمه زمانی که بازارها ادغام می شوند، رقابت سبب کاهش سود می گردد، و غیررسمی بودن غیرممکن می شود. در چنین زمانی می ارزد، که رسمی شوند.

 

روند رسمی شدن زمان بر است. اما با توسعه اقتصادی همراه می باشد. تأمین اعتبار خرد همچنان در کشورهایی مانند پرو برای مدتی مهم باقی خواهند ماند. اما سرانجام زمانی فراخواهد رسید که مؤسسات تأمین اعتبار خرد برای حفظ حضور خود در بازارهای مالی نوین، خدمات مالی مبتنی بر سرمایه بیشتری را ایجاد خواهند کرد، و تأمین اعتبار خرد سنتی به حد بازارهای حاشیه ای کاهش خواهد یافت.