پیشبرد اصلاحات و ایجاد فرصت ها، از طریق مؤسسات خصوصی در بنگلادش

 

1995-2005

اتاق بازرگانی داکا (دی سی سی آی) در به کارگیری بخش خصوصی برای سیاستگزاری های ملی، پیشقدم شده است. این اتاق با کمک مرکز بین المللی تجارت خصوصی  تلاش خود را برای اصلاحات اقتصادی آغاز کرده است. این اصلاحات شامل خصوصی سازی، توسعه فضای سرمایه گذاری، ایجاد شغل، و به وجود آوردن دولتی پاسخگو می باشد. دی سی سی آی از سال 1995 تا 2005 کوشیده است تا ضمن افزایش توان بخش خصوصی، به منطقی کردن تصمیم سازی ملی براساس دمکراسی کمک کند. برنامه این اتاق بر افزایش دانش عمومی در مورد مسائل اقتصادی، و افزایش مشارکت شرکت ها و سندیکاها در دولت استوار بوده است. همچنین برای گسترش مبانی اصلاحات، از مشارکت زنان کارآفرین در اقتصاد استفاده کرده است.

تجربه دی سی سی آی نشان می دهد که اصلاحات از طریق سرمایه گذاری در طول زمان و با تمرکز بر موضوعات معین، افزایش کارآمدی مؤسسات را قابل دستیابی می کند. سیاست های دولتی برای مالیات، آموزش، پیشرفت درامور زنان، تجارت، خصوصی سازی، و پیشرفت در کارآفرینی، همگی از طریق اتاق مورد اشاره منتقل شده اند. این اصلاحات هم به انجمن های تجاری و هم به تسریع روند دمکراسی منفعت رسانده اند.

مقدمه

اتاق بازرگانی داکا در کشوری که با فقر،
جمعیت زیاد، و فساد مبارزه می کند، در توسعه اقتصادی و پیشرفت، نقش پیشگام را بازی
کرده است. کمااینکه از سال 1995 تا 2005 برای افزایش توان بخش خصوصی، و منطقی و
دمکراتیک کردن تصمیم سازی ملی، تلاش کرده است. دی سی سی آی که در سال 1959 تأسیس
شده، بزرگترین اتاق بازرگانی بنگلادش به شمار می رود. این اتاق در سال 1999 با کمک
سی آی پی ئی راهبرد (استراتژی) پشتیبانی از اصلاحات اقتصادی را، در پیش گرفت. به
گونه ای که از سال 2006 در بنگلادش و همچنین در سطح جهان، به عنوان نگاهبان مؤسسات
تجاری و فعالان تصمیم سازی دمکراتیک شناخته می شود.

پیشینه

گرچه در خلال سه دهه گذشته میلیاردها دلار
صرف افزایش سطح زندگی مردم بنگلادش شده است، اما نیمی از جمعیت این کشور همچنان در
فقر زندگی می کنند. چراکه دولت، افراد خیر، و بخش خصوصی، نتوانسته اند کشور را در
مسیر پیشرفت قرار دهند. زیرا از دهه 1990 رشد 5 درصدی تولید ناخالص ملی نتوانسته،
به اندازه کافی جوابگوی افزایش جمعیت 8/1 درصدی سالانه این کشور 140 میلیون نفری باشد.
چراکه ضعف روش اداره دولت، عدم تناسب فرصت های آموزشی، فضای راکد سرمایه گذاری، و
زیرساخت های معیوب، همگی سطح زندگی در بنگلادش را پایین نکهداشته اند.

بنابراین گرچه به منظور کاهش فقر گام های
مثبتی مانند رشد درآمد سرانه و افزایش شاخص طول متوسط عمر برداشته شده، اما این کوشش
ها کافی نبوده است. بنابراین بنگلادش باید برای رسیدن به سطح کشوری با درآمد
متوسط، برای رشد اقتصادی بالاتر و بهبود سطح زندگی شهروندانش بیشتر تلاش کند.

بدون تردید، سخاوت کمک کاران جهانی مؤثر
واقع شده است. اما ناهماهنگی، تأثیر این کمک ها را کاهش داده و مشکلات جدیدی ایجاد
کرده است. کمااینکه وابستکی به کمک های مالی مؤسسات خیریه، مانع رشد جامعه مدنی و
فرهنگ سازمان یافته شده است. زیرا مالکیت ملی، ایده ها، وابتکارات، همگی دنباله
روی سیاست های این مؤسسات شده اند. در عین حال ناتوانی در استحکام بخشی به اقدامات
این مؤسسات، سبب به هدر رفتن کمک ها گشته، و به فساد دامن زده است.

همچنین تاریحچه طولانی کنترل دولت بر
اقتصاد، به پیامدها و نتایج بد اقتصادی منجر شده است. این در حالی است که دولت پس
از پایان جنگ و قطع وابستگی به پاکستان، به منظور ایجاد ثبات اقتصادی، دست به ملی
کردن گسترده زد. سپس در دهه های 1970 و 80، خصوصی سازی گسترده ای صورت گرفت. اما
تا همین امروز، شرکت های دولتی به عملکرد ضعیف خود ادامه داده اند. کمااینکه ارزش
دارایی این شرکت ها، 35 درصد تولید ناخالص ملی است. اما در سال 2003  سهم آنها در این تولید، به 1 درصد کاهش یافت.
خدمات بخش دولتی نیز به سبب مدیریت سیاسی و غیرتخصصی، بسیار بد بوده اند.

از دیگر سو توانایی بالقوه بخش خصوصی تا حد
زیادی ناشناخته باقی مانده است. کمااینکه عملکرد شرکت های متوسط و کوچک (اس ام ئی)
این بخش که در دهه های 1980 و 90 نیروی کار بخش صنعتی را به خدمت گرفت، بسیار
امیدوار کننده بوده است. در آن برهه اینگونه شرکت ها رشد بالایی داشتند، و در
صنایع گوناگون از جمله تولید پوشاک و مرتبط با کشاورزی، گسترش یافته بودند. با این
حال کمبود سرمایه، فضای نامناسب سرمایه گذاری، مشکل دسترسی به بازار فروش، و هزینه
های بالای شرکت های خصوصی، همچنان مانع رشد آنها شده است. همچنین زیر ساخت هایی
مانند برق و اسکله، کماکان دچار ضعف هستند.

اتاق بازرگانی داکا از طریق شبکه های
مناسب، و مشارکت بخش های دولتی و خصوصی، وسیله ای شده تا صدای شرکت های متوسط و
کوچک را به گوش برساند. این مشارکت برای ایجاد رشد اقتصادی صورت می گیرد. در عین
حال سی آی پی ئی شعار “تهترین چیز در بگلادش تجارت می باشد” را، در
دستور کار خود قرار داده است. به اعتقاد آقای منومن مدیر اتاق مورد اشاره، پیشبرد
اصلاحات در سطوح گوناگون جامعه بنگلادش قابل اجرا می باشد.

از دیگر سو گرچه قانون اسی حقوق همگان را
برابر می داند، اما د رعمل اینگونه نیست. کمااینکه فرصت ها و خدمات برای زنان و
مردان، طبقات اجتماعی گوناگون، و محل زندگی های مختلف، متفاوت هستند. مثلا دسترسی
به مسیر رشد برای زنان و مردان، دارا و ندار، و شهرنشین و روستا نشین، یکسان نیست.
اما وضعیت کلی جامعه و دیدگاه اجتماعی، در حال تغییر هستند. کمااینکه در خلال دهه
گذشته، حضور زنان در تمامی بخش های اقتصادی افزایش پیدا کرده است. دولت نیز به
اهمیت حضور زنان در این صحنه ها به منظور دستیابی به توسعه ملی، پی برده است.

اهداف اتاق بازرگانی داکا (دی سی سی آی)

تا سال 1990، بخش خصوصی از مسیر برنامه
ریزی ملی بیرون مانده بود. در آن هنگام دولت و مؤسسات وابسته مسئول برنامه ریزی
ملی بودند، و سندیکاهای تجاری راهی برای ابراز عقیده خود نداشتند. تجار و بازرگانان
نیز، دسترسی چندانی به اطلاعات نداشتند. چراکه راه های ابراز عقیده و کانال های
اطلاع رسانی آنها محدود بود. اما از آن سال به بعد اتاق بازرگانی داکا با همکاری
مرکز بین المللی تجارت خصوصی، راهبرد کمک به بخش دولتی برای اصلاح اقتصادی را، در
دستور کار خود قرار داد.

دی سی سی آی با تقویت بخش خصوصی، آزاد سازی
فضای اقتصادی را هدف گرفته است. زیرا رقابتی کردن اقتصاد و ایجاد فضای مناسب سرمایه
گذاری که به اشتغال زایی کمک می کند، از بهترین روش های مبارزه با فقر به شمار می
رود. در عین حال دی سی سی آی به شرکت های کوچک و همچنین آنهایی که مالکیتشان متعلق
به زنان هستند، توجه ویژه ای دارد. یعنی شرکت هایی که از نیروی بالقوه بالایی
برخوردارند، و در عین حال نیازمند توجه فراوان هستند. زیرا هدف دی سی سی آی شکستن
بن بست سیاسی موجود از طریق به کارگیری خصوصی سازی و دیگر خط مشی های اصلاحی کلیدی
برای ایجاد اتحاد بین دو حزب رقیب، یعنی ملی بنگلادش (بی ان پی) و لیگ عوام، در
مسیری دمکراتیک و کثرت گرایانه می باشد.

بنابراین راهبرد دی سی سی آی، در پروژه
تحقق و اصلاح اقتصادی خلاصه می شود. این راهبرد، چهار هدف دارد.

1- دی سی سی آی دفاع از بخش خصوصی را تقویت
می کند. همچنین در مورد سیاست های اقتصادی، بین دولت، قانونگزاران، و بخش خصوصی،
گفت و گو به راه می اندازد.

2- دی سی سی آی در ایجاد قوانین و روش هایی
که به فضای اقتصاد آزاد کمک می کنند، به قانونگزاران و دولت یاری می رساند. روش
هایی که توسعه با محوریت بخش خصوصی را، تقویت می نمایند.

3- دی سی سی آی از طریق رهبران فکری،
اندیشه کده ها، و رسانه های ارتباط جمعی، آگاهی و مشارکت عمومی در سیاست اقتصادی
را توسعه می دهد. همچنین مجریان دولتی را از طریق پاسخگو قرار دادن آنها، تشویق می
کند.

4- دی سی سی آی از طریق کاهش قوانین دست و
پاگیر، ورود زنان کارآفرین به عرصه اقتصاد را تسهیل می نماید.

دی سی سی آی برای شناسائی نیازهای بخش
خصوصی و اصلاحات هماهنگ، با بیش از 4 هزار و 500 عضو در ارتباط است که 75 درصد
آنها را شرکت های متوسط و کوچک تشکیل می دهند. دی سی سی آی بزرگترین اتاق بازرگانی
کشورست، که نمایندگی 30 بخش مختلف اقتصادی در زمینه های صادرات، تولید، و عرضه را،
به عهده دارد.

نقش مرکز بین المللی تجارت خصوصی

 

در مجموع مرکز بین المللی تجارت خصوصی در برگزیدن و بهبود الگویی
که شکاف های اطلاع رسانی دولت بنگلادش و نیازهای سندیکاهای محلی را نشان می دهد،
به اتاق بازرگانی داکا (دی سی سی آی) کمک می کند. اما به طور خاص، به بحث پیرامون
سیاست های اقتصادی مدد رسانده است. کمااینکه در فیلیپین نیز به دیگر همکار خود
یعنی مرکز پژوهش و ارتباطات، کمک های مشابه کرده و نتایج خوبی هم گرفته است.

دی سی سی آی هم ابتدا برای تحقق چنین روشی،
راه های عملی متناسب با وضعبت خود را فراگرفت. همچنین طرق مناسب برای ارتباط با
اعضایش را انتخاب کرد. به همین سبب در بنگلادش به عنوان یک سازمان فراگیر و متنوع،
شناخته می شود. بنابراین نمایندگی و اعتماد به نفس لازم جهت اصلاحات اقتصادی را
دارد. اصلاحاتی که نیازی عمومی به شمار می روند.

بنیادی ترین کاربردهای دی سی سی آی به
کارگیری دانش و تجربیات در زمینه استقرار اقتصاد آزاد برای تدوین سیاست های دولت،
ایجاد مشارکت میان بخش های خصوصی و دولتی برای اظهار نظر در مورد قوانینی که بر
تجارت و صنعت تأثیرگزار هستند، عمل کردن به مثابه محل تبادل نظر در مورد تجارت و
اقتصاد، و رساندن اطلاعات تجاری به اعضاء، می باشد.

همچنین با اطلاع رسانی، در اختیار قرار
دادن آمار، راه اندازی کلاس های آموزشی، برگزاری سمینارها، و انتشار مجلات، به
اعضایش کمک می کند.

در عین حال برای پیشبرد اصلاحات، علاقه و
تعهد لازم را در مورد اعضایش دارد و از ابزار ضروری برای این کار برخوردار می
باشد. بنابراین آنچه از مرکز بین المللی تجارت خصوصی می خواهد، تنها مشورت، و کمک های فنی و مالی
است.

دی سی سی آی برای دستیابی به اهداف
راهبردی، برنامه توسعه کارآفرینی زنان را هم تدوین کرده است. این برنامه به ویژه
در زمینه قانوگزاری، پیروزی های بزرگی را به همراه آورده، و اثرات مثبتی بر بخش
خصوصی داشته است.

 

توسعه
کارآفرینی زنان

 

زمانی که دی سی سی آی فعالیت های خود را آغاز کرد، زنان کارآفرین بنگلادشی نیز
مانند مردان این کشور، با مشکلات بسیاری چون کمبود اطلاعات و موانع قانونی روبر
بودند. اما فراتر اینکه برخی از مؤسسات مالی برای دادن وام بدون وثیقه به اینگونه
زنان، امضای یکی از مردان خانواده را ضروری می دانستند. با اینهمه و با وجود این
مشکلات و بی پولی، زنان توانستند در زندگی خود و خانواده اشان تغییرات بزرگی به
وجود بیاورند.

بنگلادش کشوری است، که به دادن وام های
کوچک شهره می باشد. زنانی که از اینگونه وام ها استفاده کردند، با کسب اعتماد به
نفس، در انجمن های خود نقش های راهبردی ایفا نمودند. البته آشکار بود، که این زنان
تغییرات مثبت به وجود آورده اند. اما در عین حال به آموزش و مدیریت نیاز داشتند.
بنابراین نخستین برنامه اتاق های بازرگانی بنگلادش، توسعه و آموزش کارآفرینی، و از
پیش پا برداشتن مشکلات قانونی، این زنان شد.

دی سی سی آی برای دستیابی به هدف توسعه
اقتصادی از طریق روش های دمکراتیک و تقویت زنان کارآفرین، در بین اتاق های بازرگانی
و گروه های گوناگون اجتماعی، متحدین جدیدی پیدا کرده است. همچنین در حال حاضر خانم
سفینه رحمان، مدیر هماهنگی کمیته زنان کارآفرین در دی سی سی آی می باشد.

دستاوردها

 

تاکنون
دولت 62 سیاست تجاری، بازرگانی، صنعتی، و سرمایه گذاری پیشنهاد شده از سوی دی سی سی آی را، به کار برده است. همچنین برای توسعه کارآفرینی زنان، 17
کارگاه آموزشی، 6 سمینار، و 5 نمایشگاه، برگزار نموده است. در این برنامه های
آموزشی، مجموعا 400 زن شرکت کرده اند.

دی سی سی آی در عین حال در سمینارها 35
مقاله در مورد سیاست های اقتصادی ارائه نموده، و درباره اصلاح سیاست ها، 16 جلسه
در سطح وزراء برگزار کرده است. همچنین هیئت مدیره دی سی سی آی کمیته ای برای
کارآفرینی زنان به وجود آورده است. کار این کمیته سوق دادن زنان به شاهراه فعالیت
اقتصادی، کمک به سیاستگزاری، و ایجاد فضایی برای قدرت بخشیدن به زنان کارآفرین، می
باشد. کمیته مورد اشاره فعالانه و با حضور بیش از 100 عضو، برنامه های گوناگونی را
اجرا کرده است. بنابراین زنان احساس می کنند، دی سی سی آی برای آنها فعالیت می
کند. به همین سبب هم تعداد بیشتری از ایشان عضو این اتاق شده، و از آن حمایت کرده
اند. کمااینکه بیش از 300 زن از خدمات آن استفاده می کنند.

دی سی سی آی تا کنون در زمینه برگزاری
کارگاه، ارائه مشاوره، آشنایی با محصولات، و شرکت در نمایشگاه های بازرگانی بین
المللی، فعالیت های گوناگونی انجام داده است. کمااینکه از سال 2002 تا 2005، 21
کارگاه آموزشی در دفتر مرکزی خود در داکا و همچنین دیگر دفاتر محلیش برگزار کرده
است.

مثلا در ژوئن 2005 در مورد نگهداری و بسته
بندی محصولات کشاورزی، کارگاهی برگزار کرد تا تولیدکنندگان کوچک را قادر سازد که
سبزیجات و میوه های خود را به فروش برسانند. چراکه محصولاتی مانند انبه، لیمو،
گوجه فرنگی، کلم، و لوبیا، به میزان فراوان در بنگلادش کشت می شوند. اما در خلال
برهه باران های فصلی می گندند. به همین سبب از یک سو تولیدکنندگان نمی توانند،
محصولات خود را به قیمت مناسب به فروش برسانند. از دیگر سو مصرف کنندگان نیز، تره
بار مناسب دریافت نمی کنند. به همین سبب در کارگاه مورد اشاره، در باره بسته بندی
و در شیشه کردن این محصولات، به شرکت کنندگان آموزش داده شد.

همچنین در کارگاهی دیگر که در مورد ایجاد
فضای مناسب برای زنان کارآفرین بود، شرکت کنندگان در باره مشکلات خویش مانند
ناآگاهی از حقوق خود، قوانین و مقررات تجاری، و زمان و مکان سرمایه گذاری، بحث
کردند. مشکلات اجتماعی و خانوادگی، کمبود زیرساخت ها، آموزش، و حمایت مالی، از
دیگر موانع پیش پای زنان به شمار می روند. به همین سبب شرکت کنندگان پس از بحث و
تبادل نظر پیشنهاد کردند که دی سی سی آی در دسترسی به اطلاعات، شبکه های اینترنتی،
و آموزش، به آنها کمک نماید. همچنین وزارتخانه های بازرگانی، اقتصاد، و خارجه،
راهکار گفت و گو و همکاری با زنان کارآفرین را به وجود بیاورند. دیگر کارگاه ها
حسابداری شرکت های کوچک، بازاریابی، قانون حق ایجاد نسخه برداری (کپی رایت)، تأثیر
قوانین مالی، و مقررات را، مورد بررسی قرار دادند.

محبوبیت کارگاه ها، زنان را به کار و تلاش
در حهت تغییر قوانین علاقمند ساخت. در عین حال گروه های غیر رسمی زنان برای پیشبرد
اهداف و برنامه های آموزشی، تعلیم داده شدند. کارگاه ها به شرکت های منفرد و
کارآفرینان در مورد تغییر قوانین و نحوه به کارگیری آنها، آموزش می دهند. بعلاوه دی
سی سی آی هم به آموزش زنان در باره سرمایه گذاری های جدید، فناوری مناسب، و مدیریت،
می پردازد. بیش از 300 کارآفرین در این برنامه ها شرکت می کنند تا محصولات خود را
به نمایش گذاشته، و به فروش برسانند. بیش از 6 هزار نفر از این نمایشگاه ها دیدن
کرده اند.

در عین حال دی سی سی آی 48 کارآفرین را
برای آموزش به هند، پاکستان، تایلند، برمه، مالزی، و انگلستان، اعزام کرده است.
این پروژه در روزهای گوناگون مطرح شد. کمااینکه رادیو بنگلادش برنامه ای هفت دقیقه
ای در مورد بسته بندی پخش نمود، که کارآفرینان سراسر کشور آن را شنیدند. زمانی که نخست
وزیر بیگم خالد ضیا در مراسم اهدای جوایز به شرکت های دی سی سی آی، به بهترین زن
کارآفرین جایزه داد، فصل تازه ای در این فعالیت ها گشوده شد.

بررسی سیاست ها و برنامه های کشورها نشان
می دهد، که بخش خصوصی در رشد اقتصادی نقشی پیشگامانه ایفا می کند. اما برای فعالیت
این بخش میزان حداقلی از اصلاحات ضرورت دارد، تا بخش مورد اشاره به شکوفایی برسد. بنابراین
دی سی سی آی مقالات سیاست های اقتصادی را به عنوان وسیله ای برای پیشبرد اهداف
خود، منتشر کرده است. وسیله ای که برای ایجاد گفتمان، و فرموله کردن سیاست ها و
پیشنهادها برای رشد اقتصادی با محوریت بخش خصوصی، به کار گرفته می شود.