مجدی حسن

مدیر اجرایی مؤسسه عربی رهبران تشکیلات اقتصادی

 

در سال 2012 در مجموع میزان بیکاری در تونس 18 درصد بود. 34 درصد این بیکاران را جوانان دانش آموخته از دانشگاه ها تشکیل می دادند. بنابراین در این کشور، کارآفرینی مسئله ای حیاتی می باشد. کمااینکه در هنگام آغاز انقلاب در چهاردهم ژانویه 2011 در تونس، جهت اشتغالزایی فشارهای اجتماعی زیادی بر دولت نوین وارد آمد.

 

بااینهمه محدودیت های بودجه دولت و کاغذباری غیرقابل مدیریت، تقریبا ارائه مشاغل نوین را برای دولت غیرممکن ساخته است. در عین حال بحران های اقتصادی سبب کاهش تقاضاهای بازارهای محلی و جهانی شده اند. امری که به نوبه خود سبب بی علاقگی و بی انگیزگی بخش خصوصی به استخدام استعدادهای نوین می شود. در چنین وضعیتی یکی از بهترین راه های اشتغالزایی ارتقاء و ترویج کارآفرینی است. برای انجام چنین کاری در تونس، باید به منظور ایجاد یک ددیگاه کاراترو تقاضا- محورتر، سطح بوم سازگان کارآفرینی را تقویت کرد.

 

اگر قرار باشد که این بوم سازگان تقویت شود، شماری از عوامل کلیدی هستند که مستلزم توجه فوری می باشند. این عوامل به قرار زیرند:

 

آموزش: برخی از تغییرات مانند بخش هایی از فرهنگ کارآفرینی، طرح های کسب و کار، و شناسایی موقعیت های مناسب، در دانشگاه ها معرفی و ارائه شده اند. این بخش ها نه تنها در دانشگاه های بازرگانی، بلکه به دانشجویان سایر رشته ها نیز، تدرس می شوند. سایر تغییرات به قرار زیرند:

 

• ابزار آموزشی برای توسعه کارآفرینی با کمک سازمان های بین المللی!
• آموزش مربیان، سازماندهی شده از سوی چندین دانشگاه!
• مراکز کارآفرینی و پرورش در دانشگاه ها، به منظور ایجاد شرکت هایی که بخش‌ های خود را به عنوان واحد های تجاری جداگانه تقسیم می کنند.
• تشویق اتحادیه های دانشجویی جهت ایجاد و توسعه فرهنگ یا روحیه کارآفرینی! اینگونه سازمان ها که رخدادهایی مانند ایده های اجتماعی رقابتی پروژه های کارآفرینی را ترغیب می کنند و ارتقاء می بخشند، می توانند از جامعه کسب و کار اعتبار مالی دریافت نمایند.

 

اینگونه تلاش ها آغازی تحسین برانگیز هستند. اما از آنجا که دانشجویان و به ویژه در مناطق داخلی کشور به مقاومت در برابر ایده کارآفرینی ادامه می دهند، از حیض انتفاع می افتند. بنابراین باید آموزش در دبستان ها و دبیرستان ها مورد تأکید قرار بگیرد، تا بتوان فرهنگ تغییر را ترویج کرد. کمااینکه نوجوانان و جوانان نیز باید با این طرزتفکر در معرض موقعیت های مناسب ایجاد کسب و کار قرار بگیرند، که تمام مشاغل از سوی بخش خصوصی به وجود می آیند.

 

ادارت دولتی

 

ادارات دولتی در بوم سازگان کارآفرینی بازیگران مهمی هستند. چراکه موافقت ها، مجوزها، مزایای مالیات ها/ معافیت های مالیاتی، دسترسی به آموزش، و انگیزه های سرمایه گذاری، از سوی آنان ارائه می شود. بنابراین اصلاحات در ادارت دولتی به شدت مورد نیاز است. چراکه کاغذبازی اداری در واقع یکی از موانع کارآفرینی می باشد.

 

کمااینکه در بسیاری از موارد پروژه های صنعتی مستلزم موافقت ها و گرفتن مجوز از وزارتخانه های گوناگون هستند، که آغاز و عملی کردن این پروژه ها را به تعویق می اندازند. این در حالی است که این حقیقت نیز کماکان به قوت خود باقی می باشد، که هنوز نقش ادارت منطقه ای بسیار محدود است. 

باید دانست که لایحه جدید سرمایه گذاری هنوز تصویب نشده، و حالت قانون پیدا نکرده است. این در حالی می باشد که قانون کنونی هم در زمینه فعالیت های کارآفرینانه، شامل موانع پرشماری است.

 

تأمین اعتبار مالی: در حال حاضر کارآفرین ها 90 درصد اعتبارت مالی جهت راه اندازی شرکت های نوپا (به جز پولی که از افراد خانواده و دوستان خود می گیرند) را، از بانک های دولتی و بخش خصوصی دریافت می کنند. وام گرفتن می تواند روندی طولانی و مشکل باشد. در نتیجه سبب نرخ بهره های بالا یعنی حدود 9 درصد می شود. در صورتی که وام از بی تی اس یعنی یکی از بزرگترین وام دهندگان به کارآفرین های نوین گرفته شود، حداکثر میزان آن 100 هزار دینار (معادل حدود 62 هزار دلار) است. به موازاتی که یکی از ابزارهای مالی مانند – سرمایه گذاری مالکان، سرمایه جهت کسب و کارهای توأم با مخاطره، و سرمایه گذاری در شرکت هایی که بخش‌ های خود را به عنوان واحد های تجاری جداگانه تقسیم می کنند- در حال توسعه باشند، جهت گسترش دسترسی به این لوازم برای آغاز واحدهای اقتصادی کوچک و متوسط (اس ام ئی ها)، به اصلاحات نیاز است.

 

 خط مشی نوآوری: در حال حاضر ده دانشگاه دفاتر نقل و انتقال فناوری (تی تی ئو) دارند. با این حال این دفاتر سبب ایجاد جرقه جهت به وجود آوردن کسب و کارهایی با اهداف نوآوری و فناوری نشده اند. بنابراین در حالی که قالب های فناوری ایجاد شده اند، اما برای به وجود آوردن فضایی جذاب برای شرکت های نوپا کافی نیستند (تنها سه تی تی ئو در تونس به نحوی مؤثر کار می کنند). خط مشی نوآوری باید با ارتقاء سطح پژوهش در دانشگاه ها آغاز شود. سپس از شرکت های نوپا در زمینه هایی مانند حق انحصاری تکثیر، تأمین اعتبار، و غیره، پشتیبانی های لازم را به عمل بیاورد. داشتن آزادی و استقلال در مدیریت بودجه نیز، برای دانشگاه ها حیاتی و مهم است.

 

با توجه به اینکه سالانه تنها 10 سند اختراع از سوی کارآفرین های تونسی در خارج از این کشور به ثبت می رسد، نمی توانیم اقتصاد رو به رشدی داشته باشیم. چرا که باید برای تقویت عملکرد پژوهشی، تلاش های بیشتری صورت بگیرند. زیرا تونس هم اینک یک مرکز پژوهش زنده و پرانرژی دارد، که بر پژوهش های بنیادین متمرکز است. در مقابل پژوهشگران نیز باید بر تحقیقات کاربردی تمرکز کنند. زیرا نوآوری توسعه کافی نیست. بلکه نوآوری ضربتی نیز باید به وجود بیاید، که به ایجاد بازارهای جدید و دیدگاه های تحلیلی برای شرح منابع اجتماعی و فنی موجود در کسب و کارها کمک می کند.        

 

 ابتکارت مؤسسه عربی رهبران تشکیلات اقتصادی

 

 مؤسسه عربی رهبران تشکیلات اقتصادی (آی ای سی ئی) از چندین راه به توسعه این زمینه های کلیدی کمک کرده است، که در ادامه به آنها اشاره می شود. در سال 2008 مرکز کارآفرینی جوانان را راه انداخت. مرکزی که هدفش این است، که در سراسر تونس و به ویژه در بین جوانان فرهنگ کارآفرینی را منتشر کند. این مرکز در کنار عمل به عنوان میزبان هفته کارآفرینی جهانی در این کشور، نظرخواهی های فضاسنجی نیز انجام می دهد، و پژوهش های در زمینه کارآفرینی را منتشر می کند. آی ای سی ئی با همکاری دانشگاه های موسوم به آمریکایی و جرج تان، طرف ها و مشارکت کنندگان برنامه سال توسعه اقتصادی تونس را سازماندهی کرد. این تلاش که ده منطقه فقیر این کشور را پوشش داد، موقعیت های مناسب کسب و کار را شناسایی، و به طرح های توسعه کسب و کارها و کارآفرین ها کمک نمود.

 

آی ای سی ئی در ماه مارس 2013 نیز چادر کارآفرینی را راه انداخت، که فضایی آزاد برای کارآفرین ها، مجتمعی جهت بحث و گفت و گو، اطلاعات و تعیین جهت، و پشتیبانی از طریق ایجاد کسب و کار را، فراهم کرد. هدف این چادر پشتیبانی از تغییرات در خط مشی های مقرراتی و اداری به نیابت از کارآفرین ها است. چادر مورد اشاره نمایندگان ادارات دولتی، بانک ها، و دیگر سازمان ها را گردهم می آورد، تا با مردم شهرهای کوچک و روستاها دیدار کنند. دیدار یک به یک نیاز به رفت و آمدهای غیرضروری و طولانی کارآفرین ها را کاهش می دهد. همچنین سبب بهبودی و پیشرفت ارتباطات می شود، و کارآفرین ها را بیشتر قابل رؤیت می کند.

 

در کارگاه آموزشی که آی ای سی ئی در ژانویه 2013 برگزار کرد، آشکار شد که 73 درصد مردم تونس از جمله جوانان، نیت ها و اهداف کارآفرینی دارند. این میزان از هنگام انقلاب چهاردهم ژانویه 2011 به سبب بر سرکار آمدن دولتی نوین در تونس افزایش پیدا کرده است. با این حال 46 درصد آن کارآفرین های بالقوه به سبب وجود موانع اداری و مالی، نیت خود را عملی نمی کنند. از آنجا که توسعه تونس به ظرفیت ایجاد واحدهای اقتصادی نوین بستگی دارد، اعداد و ارقام مورد اشاره برای آینده این کشور بسیار مهم هستند. به همین سبب توصیه اصلی آن کارگاه آموزش این بود، که ارتقاء سطح روش های کاری اداری به ویژه در پیوند با پشتیبانی از مراکز کسب و کارها و سازمان ها، بسیار ضروری می باشد.

 

بنابراین چالش سال های آتی تونس داشتن دیدگاهی راهبردی در این مورد است، که چه نوع توسعه و در چه بخش هایی ضرورت دارد و مورد نیاز است. همچنین باید برای هدایت سیستم آموزشی به سمت کارآفرینی، قابل انعطاف تر و ارباب رجوع – محور تر کردن سیستم اداری، تسهیل نوآوری در قالب های فعال، و ایجاد سیستم مالی متنوع و کارآ، بر توسعه بوم سازگان کارآفرینی تمرکز شود .

 

آی ای سی ئی از طریق گسترش آگاهی در مورد مشکلات و موانعی که کارآفرین ها با آنها روبرو هستند، به کمک به پیکربندی دوباره این بوم سازگان ادامه می دهد. بعلاوه اصلاحات در قانون سرمایه گذاری و مالیات قانونی را پیشنهاد خواهد داد (این پیشنهاد در ماه دسامبر 2012 و در روز موسوم به واحدهای اقتصادی ارائه شد). سرانجام اینکه ما به دادن پشتیبانی به کارآفرین ها در حوزه مورد نیاز آنها جهت ارتباط با افراد دارای کسب و کارهای تثبیت شده و جاافتاده، تأمین کنندگان اعتبارات مالی، و کارآفرین های بالقوه ای کمک خواهیم کرد، که می توانند راهنمایی، مربیگری، آموزش، و مشاوره، فراهم نمایند.